м-р сци. д-р Дарко Јанкоски,

специјалист по медицина на трудот

магистер на науки по јавно здравство

Ранливи (вулнерабилни) групи на работници се повеќе се присутни на пазарот на работна сила во сите држави и сите заедно учествуваат со голем процент од целокупното работоспособно население.

Во ранливи (вулнерабилни) групи на работници спаѓаат: жените, децата работници, младите работници, стари работници (над 55 години), работниците од сектори каде има зголемен ризик на работното место: земјоделци, здравствени работници, работници кои работат на отворен простор, изложени на неповолни микроклиматски услови, невработените лица, лицата со посебни потреби, инвалидизираните лица кои работат, работниците мигранти.

Луѓето со посебни потреби сочинуваат околу една милијарда или 15% од светската популација. Околу 80% се на работна возраст. Меѓутоа, честопати се негира правото на лицата со посебни потреби на пристојна работа.

Лицата со посебни потреби, особено жените со посебни потреби се соочуваат со огромни физички, информативни бариери за еднакви можности во светот на работата.

Во споредба со лицата со инвалидност, тие имаат повисоки стапки на невработеност и економсска неактивност и се изложени на поголем ризик од недоволна социјална заштита што е клуч за намалување на екстремната сиромаштија.

Најновите проценки на МОТ (Меѓународната организација на трудот) покажуваат дека 152 милиони деца, 64 милиони девојчиња и 88 милиони момчиња се во детски труд на глобално ниво, со речиси едно од десет од сите деца во светот. 71% од децата од детски труд работат во земјоделскиот сектор и 69% во рамките на нивната семејна заедница. Скоро половината од сите деца кои работат во апсолутна смисла се ангажирани на работни места со зголемен ризик и опасност по нивното здравје, безбедност и морален развој

МОТ (Меѓународната агенција на трудот) има долгогодишна посветеност да промовира пристојна работа на младите. Поддржано од уникатна трипартитна структура која ги обединува клучните играчи во светот на работата, активностите на МОТ во врска со работниот век на младите за застапување, развој на знаење и ширење, политика и технички совети и услуги за градење на капацитети. Во ранливи групи спаѓаат и бремените работнички, работничка која неодамна се породила и работничка која дои за кои постојат листа на штетни фактори и работни услови на кои не смеат да бидат изложени. Во пракса, постои занемарлив број на превентивни медицински прегледи на земјоделците, недоволно пријавување на професионалните болести, недостасува постапката за проценка на ризик на работното место, а постојат и слабости на системот на здравственото осигурување, отежната примена на легислативата за безбедност и здравје при работа и неадекватен информативен систем.

Терминот “работник мигрант” вклучува невработени работници мигранти, како и работници мигранти чиј статус при вработувањето е класичен работен однос со работодавач или работник со лична сметка или семеен работник. Се однесува на сите меѓународни мигранти кои во моментов се вработени или се невработени и бараат вработување во нивната сегашна земја на престој.

Денешното непредвидено ниво на мобилност на човечкиот капитал стана главен политички приоритет на национално, регионално и меѓународно ниво. Од 244 милиони мигранти во светот, над 150 милиони се работници мигранти. Миграцијата денес е силно поврзана со светот на работата и потрагата по пристојни можности за работа. Дури и кога вработувањето не е примарниот двигател на првичното движење, обично во одреден момент се вклучува во постапката на миграција. Други двигатели на миграциските текови се различни, вклучително и фактори како што се сиромаштија, несигурност на храна, климатски промени, прогон, вооружен судир, природни непогоди, тероризам или кршење на човековите права и злоупотреби. Миграцијата носи големи придобивки и за земјите од потекло и за одредиштата. Истражувањата постојано покажуваат дека заработката на работниците мигранти претставува важен извор на приватен капитал и може да придонесе значително за развојот во нивните земји на потекло.

Присилната работа на деца се дефинира како работа што ја извршува дете под присилна принуда од трета страна (освен неговите родители) или на детето или на родителите на детето, или работа извршена од страна на дете како директна последица на неговите или нејзините родители или родителите ангажирани во присилната работа. Принудата може да се случи за време на приемот на детето за работа, детето или неговите родители да ја прифатат работата. Може да се појави и откако детето работи, да биде присилено да изврши задачи што не биле дел од она што било договорено во моментот на рагрутирањето, или да се спречи него (детето) да ја напушти работата.

Меѓународната програма за елиминација на детскиот труд и присилниот труд (IPEC +) резултира соработка на две водечки програми на МОТ – Меѓународна програма за елиминација на детскиот труд (IPEC) и Специјалната програма за акција за борба против присилниот труд (SAP/FL) што создава една голема нова сила во борбата против детскиот труд, присилната работа и трговијата со луѓе. Овие неприфатливи форми на работа ги негираат на работниците основните човекови права на работа, а со преклопување на работата на двете програми се констатира огромната загриженост за 4.5 милиони деца заробени во современи форми на ропство споделувајќи основни причини за лошо управување, дискриминација и социјална исклученост, сиромаштија на семејството и заедницата и недостаток до пристап до пристојна работа и до права на слобода на здружување и колективно договарање.

Особено опасни се работните места со зголемен ризик на кои работат работници со над 55 години возраст (возрасни работници), млади работници со помало искуство.

м-р сци. д-р Дарко Јанкоски,

специјалист по медицина на трудот

магистер на науки по јавно здравство